سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، هر نهضتی دو رکن اساسی دارد، رهبر و یاران. در آموزه های دینی از این دو به «امام» و «امت» تعبیر می شود. موفقیت و شکست قیام، به پیوند و عدم پیوند این دو گره خوده است و در حقیقت امام و امت دو بال برای به دست آوردن موفقیت می باشد، اما در صورت شکسته شدن یکی از آنها، نهضت نمی تواند فرایند پیروزی را طی کند. در ماجرای کربلا، ابتدا مردم را با رهبر خویش همراه شدند؛ اما در طی مسیر، برخی از قافله جدا شدند و بعضی نیز عقب ماندند و فقط عده کمی با سکان دار عاشورا همگام شدند و تا آخرین لحظه با امام و ولی خود همراه و همدل باقی ماندند و در راه او، از جان و مال و آبروی خویش گذشتند. در این نوشتار ضمن اشاره به مفهوم ولایت، برخی ویژگی های یاران امام حسین علیه السلام را در ذیل مقوله ولایت مداری تبیین می کنیم.

* مفهوم ولایت

در اصطلاح دینی، ولایت به معنای پیروی، تسلیم و اطاعت از پیشوای الهی و اعتقاد به این مطلب است که امامان معصوم پس از پیامبر اسلام، از سوی خداوند بر مردم ولایت دارند. ولایت به این معنا در غدیر خم به حضرت علی علیه السلام اعطا شد. متأسفانه این ولایت بعد از رحلت رسول اکرم(ص) غصب گردید و کسانی بر مسند قدرت قرار گرفت که شایستگی آن را نداشتند. قیام امام حسین علیه السلام نیز به منظور پاسداری از دین و برگشت امامت به صاحبان اصلی آن شکل گرفت.

* ویژگی های ولایت مداری

1. معرفت شناسی: ولایت مدرای دارای ویژگی هایی است که از جمله آنها، معرفت شناسی است که شامل خداشناسی و امام شناسی می شود. یاران امام حسین علیه السلام بینشی ژرف نسبت به خداوند داشتند، این معرفت، آنچنان عمیق بود که نه شبهات در آن خللی ایجاد می کرد و نه شک ها در حریمش راه می یافت. هر یک از یاران سید الشهدا از معرفت ژرفی نسبت به امام برخوردار بودند. این نوع شناخت، با معرفت خداوند ارتباط دارد و نتیجه آن، یاران امام را به وفاداری و اطاعت محض نسبت به حجت الهی وادار کرد. از سوی دیگر بینش عمیق نسبت به امام، سبب رها نمودن تمام ارزش های مادی و محو شدن ایشان در امام شد.

2. راز و نیاز با معبود: معنویت گرایی از دیگر ویژگی های ولایت مداری است که در عبادت حق و راز و نیاز با خداوند نمود پیدا می کند. کربلا تجلی نیایش و عبادت بود، چنان که عبادت یاران امام در شب عاشورا، جلوه خاصی به خود گرفت و صدای عبادت و نماز شب در خیمه ها پیچیده بود.

3. اطاعت پذیری: اطاعت پذیری دارای درجات گوناگون است و برای رسیدن به مرتبه عالی آن، باید تسلیم محض امام و مقتدای خویش بود. آنگونه که قرآن در آیه 17 سوره مبارکه سجده درباره اطاعت از رسول اکرم(ص) می فرماید: «به پروردگارت سوگند که آنها مؤمن نخواهند بود، مگر این که در اختلافات خود، تو را به داوری طلبند و سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند و کاملاً تسلیم باشند».

یاران امام حسین علیه السلام نیز اطاعت مداری خویش را به روشنی به نمایش گذاشتند، زیرا با آنکه امام بیعت خویش را از آنان برداشته بود، اما عاشقانه از مقتدای خود اطاعت کردند. امروز جامعه اسلامی ما از هر روز بهتر درک می کند که اطاعت از ولی امر، عزت امت را به دنبال دارد و هر کسی دنبال سربلندی است، باید مطیع اولیای الهی و پیشوایان معصوم و جانشینان آن بزرگواران باشد.

4. ایثار: ایثار مقدم داشتن دیگری بر خود و یکی از ارزش های والای اخلاقی است که در قرآن و روایات ستایش شده است. در عاشورا نخستین ایثارگر، سیدالشهدا بود که جان خود را فدای دین خدا کرد و از مردم نیز خواست کسانی که حاضرند خون خود را در این راه نثار کنند، با او همسفر شوند. اصحاب حضرت نیز هر کدام ایثارگرانه جان خویش را فدای امام خود کردند. از این رو، در طول حوادث عاشورا، صحنه های زیبایی از ایثارگری دیده می شود.

5. بصیرت: نهضت ها و انقلاب ها را می توان به دو قسم: انقلاب های ناآگاهانه و انقلاب های آگاهانه تقسیم کرد. انقلاب های ناآگاهانه با بهره گیری از غفلت یاران و مردم شکل می گیرد. دسته دیگر انقلاب ها با انتخاب و بصیرت یاران و مردم به وجود می آیند؛ نهضت های انبیا از این دسته اند. آنها در قیام خود هیچگاه از غفلت و یاران و مردم بهره نمی گیرند. قیام کربلا نیز مبتنی بر بصیرت افزایی شکل گرفت؛ با این تفاوت که بصیرت در قیام امام، دو سویه است، یک سوی آن بصیرت رهبری و سوی دیگر، بصیرت یاران امام. یاران امام حسین علیه السلام با شناخت عمیق از امام و دشمن به امام حسین علیه السلام پیوستند و در واقع، قیام آنان به دور از تحریک دشمنان و فریب کاری جناح باطل صورت گرفت.

6. تولی و تبری: یکی از ویژگی های یاران امام حسین علیه السلام تولی و تبری است؛ یعنی با دوستان خدا دوست و با دشمان او دشمن هستند. زندگی یک مسلمان ایجاب می کند که خط فکری و سیاسی خود را نسبت به حق و باطل مشخص کند و بی طرف نماند؛ بلکه مطیع ولی خدا باشد و با دشمنان دین و مخالفان رهبر صالح، دشمنی داشته باشد، چرا که اکمال دین، در همین است. در زمان امام حسین علیه السلام، حق در وجود حضرت متجلی بود و باطل در چهره یزید. یاران امام از فرزند پیامبر حمایت کردند و مخالف جبهه یزید بودند.

برگرفته از مقاله ای از ره توشه محرم :حجت الاسلام سید محمد میرتبار

انتهای پیام// 15/ 313